Betulina właściwości

Betuliny – potencjał terapeutyczny
Wiele roślin stosowanych w tradycyjnym ziołolecznictwie zawiera w swoim składzie betulinę. Współczesne badania pokazują, że substancja ta ma duży potencjał do zastosowania w terapii wielu chorób. W jakich sytuacjach warto stosować betulinę? Jakie znaczenia ma ona dla przyszłości medycyny?

Betulina występuje naturalnie w tkankach roślin, przede wszystkim drzew takich jak leszczyna, grab czy olcha. Substancję tą pozyskuje się głównie z kory brzozy brodawkowatej (Betula verrucosa) i brzozy omszonej (Betula pubescens). Samo słowo “betulina” pochodzi właśnie od łacińskiej nazwy tego drzewa. Betulina jest również obecna w soku brzozowym, który staje się obecnie coraz popularniejszym napojem.
Wysokie stężenie betuliny jest odpowiedzialne za biały kolor pni brzozy. Substancja ta sprawia, że drzewa te są bardziej wytrzymałe na niesprzyjające warunki. Betulina oraz towarzyszący jej kwas betulinowy chronią je przed promieniowaniem słonecznym oraz infekcjami. Dzięki zawartości w tkankach tych substancji, brzozy mogą rosnąć na dalekiej północy, gdzie nie radzą sobie inne drzewa liściaste.

Zastosowanie betuliny w kosmetologii
Właściwości betuliny są powszechnie wykorzystywane w preparatach dermatologicznych. Substancja ta wzmacnia włosy poprzez zwiększenie witalności ich cebulek. Ponieważ betulina łagodzi stany zapalne oraz wspiera regenerację naskórka, często pojawia się również w składzie kosmetyków aptecznych. Preparaty te są adresowane zwłaszcza do skóry łojotokowej, trądzikowej i alergicznej.
Nowe badania wskazują na to, że betulina posiada inne, ciekawe właściwości. Naukowcy testują potencjalne wykorzystane tej substancji w leczeniu:

• infekcji wirusowych
• objawów alergii
• stanów zapalnych
• miażdżycy
• nowotworów
• uszkodzeń wątroby
• kamicy nerek

Wyniki wielu badań są obiecujące. Należy jednak pamiętać o tym, że są to potencjalne zastosowania, które nie zostały jeszcze poparte odpowiednią liczbą testów.

Betulina była wykorzystywana już w prehistorii
Betulinę jako pierwszy wyizolował z kory brzozy w 1788 roku chemik Tobias Lowitz. Warto j ednak wspomnieć, że jej właściwości ludzie wykorzystywali od czasów prehistorycznych. Ludy zamieszkujące Europę i Amerykę Północną, przez tysiąclecia stosowały rośliny zawierające betulinę w tradycyjnym ziołolecznictwie.

Istnieją dowody świadczące o tym, że nasi przodkowie wspierali się właściwościami tej substancji. W Alpach Tyrolskich w 1991 roku znaleziono zakonserwowane w lodzie zwłoki człowieka, który zginął około 5300 lat temu. Przy jego ciele znajdowały się torebki, prawdopodobnie pełniące rolę apteczki. Jednym ze znajdujących się w nich leków była kora brzozowa. Badacze przypuszczają, że ten surowiec zielarski miał chronić prehistorycznego człowieka przed infekcjami bakteryjnymi.
Również średniowieczne księgi medyczne opisują korzystną aktywność leków pozyskiwanych z brzozy. Święta Hildegarda, uznawana za wielką znawczynię zielarstwa i medycyny swoich czasów, wychwalała właściwości roślin, o których dziś wiemy, że zawierają betulinę.

Betulina w trosce o wątrobę

Związki aktywne wchodzące w skład kory brzozy, między innymi betulina, posiadają poparte wynikami badan właściwości hepatoochronne. Oznacza to, że chronią wątrobę przed szkodliwym działaniem toksycznych substancji.

W testach in vitro, udowodniono aktywność protekcyjną wyciągu z brzozy wobec komórek hepG2 chroniącą przed uszkadzającym działaniem etanolu. Betulina jest już oficjalnie wykorzystywana jako lek hepatoprotekcyjny w profilaktyce i terapii ostrego zatrucia alkoholowego.

Betulina w trosce o nerki

Testy in vitro na szczurach wykazały, że betulina hamuje odkładanie się kryształów szczawianu wapnia w nerkach oraz zapobiega uszkodzeniom kanalików nerkowych. Substancja działa moczopędnie, jednocześnie zmniejszając stężenie szawianów w wydalanym moczu. Dzięki temu betulina przeciwdziała wytrącaniu się kamieni w nerkach.

Betulina przeciwko miażdżycy
Badania kliniczne, przeprowadzone z udziałem pacjentów, sugerują, że betulina ma istotny wpływ na metabolizm kwasów tłuszczowych i cholesterolu w organizmie. Substancja ta znacząco hamuje biosyntezę cholesterolu, w konsekwencji zmniejszając rozmiar blaszek miażdżycowych.
Korzystny wpływ związku roślinnego na metabolizm tłuszczów zaobserwowano również w testach na zwierzętach. Betulina hamowała rozwój otyłości związanej z dietą, jednocześnie zmniejszając stężenie lipidów w surowicy i tkankach. W badaniach z udziałem zwierząt wykazano również zdolność betuliny do zwiększania wrażliwości tkanek na insulinę. Oznacza to, że potencjalnie może ona zostać wykorzystana w profilaktyce cukrzycy insulinoopornej.

Herbatki i suplementy zawierające korę brzozy lub oczyszczoną betulinę mogą być dobrym wsparciem leczenia miażdżycy oraz hipercholesterolemii. Nie powinno się ich jednak traktować jako alternatywy dla terapii farmakologicznej przypisanej przez lekarza.

Potencjał betuliny w leczeniu nowotworów

W przeciągu ostatnich dziesięcioleci wielu naukowców podjęło się bada dotyczących właściwości leczniczych betuliny. Interesująca jest zwłaszcza przeciwnowotworowa aktywność tego związku fitoaktywnego. Obiecujące wyniki otrzymano w przeprowadzonych w badaniach przeprowadzonych na wyizolowanych komórkach nowotworowych (in vitro).

Prawdopodobnie betulina likwiduje komórki nowotworowe, poprzez skierowanie ich na drogę apoptozy. Oznacza to, że chora, uszkodzona komórka, podlega samobójczej śmierci, jednocześnie nie szkodząc zdrowym tkankom. Taką aktywność betuliny opisano w pracach naukowych wobec komórek nowotworowych piersi, jelita grubego oraz płuc.

Korzystne wyniki testów laboratoryjnych nie dowodzą jednak, że lek jest skuteczną metodą walki z nowotworami. Betulina jest ciekawą substancją. Otrzymane rezultaty badan dają duże nadzieje. Betulina nie została jednak do chwili obecnej zarejestrowana jako lek służący do terapii przeciwnowotworowej. W żadnym wypadku nie można traktować jej jako alternatywy przypisanych przez lekarza leków. Suplementy zawierające betulinę warto stosować jedynie jako wsparcie konwencjonalnego procesu leczenia.

Betulina w leczeniu alergii i stanów zapalnych
Naukowcy wykazali również aktywność przeciwzapalną oraz przeciwalergiczną betuliny i kwasu betulinowego. Ekstrakt otrzymany z ziela głowienki pospolitej (Prunella vulgaris) posiadający w składzie te substancje wykazał wysoką zdolność łagodzenia alergii w przeprowadzonych testach. Właściwości te prawdopodobnie związane są z hamowaniem przez betulinę uwalniania histaminy z ludzkich komórek. Blokuje to reakcję alergiczną, która jest inicjowana przez wysokie stężenie histaminy.

Testy przeprowadzone na zwierzętach wykazały również właściwości przeciwzapalne roślinnych ekstraktów zawierających betulinę i kwas betulinowy. Aktywność ta była bardzo wysoka jak na substancje pochodzenia roślinnego. W opisywanych badaniach betulina hamowała obrzęk łap u szczurów w stopniu porównywalnym ze standardowymi lekami syntetycznymi.

Betulina w walce z infekcjami wirusowymi

Intrygujące są również wykazane w testach właściwości przeciwwirusowe betuliny. Przeprowadzone badania sugerują jej aktywność skierowaną przeciwko wirusowi HIV. Udowodniono, że pochodne betuliny, w tym kwas betulinowy, posiadają zdolność blokowania cyklu rozwojowego tego wirusa w ludzkich limfocytach.

Wykazane w badaniach właściwości przeciwwirusowe pochodnych betuliny dotyczą wczesnego etapu infekcji HIV. Związki te hamują przenoszenie się wirusa z zakażonych komórek na zdrowe. Kwas betulinowy jak również inne pochodne betuliny, znajdują się w dalszym ciągu w początkowej fazie testów. Nadzieje naukowców skupiają się na znalezieniu pochodnej betuliny o najwyższej aktywności przeciwwirusowej i zarejestrowaniu go jako leku.

Podsumowanie

Betulina jest substancją o wielkim potencjale terapeutycznym. Prowadzone obecnie przez wielu naukowców badania, dają nadzieje na potwierdzenie opisanych w artykule właściwości. Wyniki niektórych testów są obiecujące, jednak nie należy traktować betuliny jako zamiennika konwencjonalnych leków. Preparaty zawierające betulinę mogą być wykorzystywane w celach profilaktycznych lub jako wsparcie terapii zaleconej przez lekarza specjalistę.

dr. farmacji Sara Janowska